Oosters-Orthodoxen
Syrisch-Orthodoxen in Nederland
(zie bij Bijbelse plaatsen onder Aramees, taal van Jezus, want zij voelen zich Arameeërs).
Vandaag, 28 april 2007, heeft de 15.000 leden tellende kerk een nieuwe 35- jarige bisschop ingewijd. Hij wil zich vooral inzetten voor moderne geloofsoverdracht aan jongeren!
Koptisch-Orthodox
Voor de Koptisch orthodoxe kerk zie onder Onderwerpen Koptische kerk)
Wie zijn toch die andere, geheimzinnige kerken uit Oost-Europa?
De Russisch-Orthodoxe kerk, de Grieks-Orthodoxe kerk, de Roemeens-Orthodoxe kerk en de Bulgaars-Orthodoxe kerk en nog tal van andere kerken?
Orthodox betekent letterlijk: recht in de lofprijzing.
We zullen in Europa steeds meer te maken krijgen met deze kerken. Op 1 januari 2007 groeide immers de Europese Unie met miljoenen Bulgaren en Roemenen.
Het grote schisma in 1054
De grote scheiding tussen het westelijke en het oostelijke deel van de christenheid van het Romeinse rijk vond plaats in het jaar 1054.
Het westelijke deel had Rome als middelpunt en daar was het Latijn de voertaal en het oostelijke deel had Constantinopel als centrum en daar was Grieks de voertaal.
Wortels in Byzantijnse rijk
Constantinopel heette vroeger Byzantium en het oostelijke deel van het voormalige Romeinse rijk werd daarom het Byzantijnse rijk genoemd.
Griekse invloed
Welnu, de huidige oosters-orthoxe kerken hebben hun wortels in dit Byzantijnse rijk, waarin het Grieks zo’n belangrijke rol speelde. Dit verklaart ook de rijkdom van iconen, wier ontstaan niet te begrijpen is zonder een Griekse achtergrond.
Ik beperk me nu tot wat je in een oosters-orthodoxe kerk kunt zien. En ook dan nog houd ik het erg simpel.
Er is namelijk een grote variatie bij de vele oosters-orthodoxe kerken. Ik laat de geschiedenis en de leer hier nu buiten beschouwing. Laten we als toerist eens een oosters-orthodoxe kerk binnen stappen.
Geen stoelen
Het eerste wat je dan opvalt is dat – voorzover ik heb ervaren - in een orthodoxe kerk doorgaans geen stoelen en beelden staan.
De Sint-Marcus-kathedraal in Caïro van de Egyptisch-Koptisch kerk bijvoorbeeld kan met groot gemak ruim 10.000 kerkgangers bevatten. Maar er zijn geen stoelen of banken.
Orthodoxen stáán de hele dienst in het huis van de Heer. Net als de priesters uit Psalm 134.”U allen die in het huis van de HEER staat, nacht aan nacht, Hef uw handen op naar het heiligdom en zegen de HEER”
Staan ze niet dan knielen ze of raken voorovergebogen even de grond aan. Als de kerkgangers binnenkomen slaan ze kruisen voor de iconen – van rechts naar links.
Zich bekruisigen
Ze bekruisigen zich. Ze houden de duim, wijsvinger en middelvinger samengedrukt als symbool voor de Drie-eenheid, De pink en de ringvinger tegen de muis van de hand gedrukt als teken van de twee naturen van Christus .God en mens.
Geen beelden
Kenmerkend voor veel kerken van de Oosterse orthodoxie vind ik de afwezigheid van beelden in de kerk.
In de Koptische kerk zijn wel iconen toegestaan, mozaïeken en ook afbeeldingen in reliëf, maar geen losstaande beelden.
Ik vermoed dat dit de invloed is van het Jodendom, dat ook van invloed geweest is op het feit dat in de Koptische kerk de sabbat en de besnijdenis in ere wordt gehouden.
We hebben in Cairo wel enkele doopdiensten meegemaakt. Het viel ons op dat jonge mensen zich niet schamen voor hun geloof .
Velen van hen hebben het Koptisch kruis laten tatoeëren op hun pols en spreken vrijmoedig over hun geloof in de levende Heer.
Iconenwand
In alle Koptische kerken bevindt zich ook weer een iconenwand. Ze geeft toegang tot het altaar. Op de iconenwand van de Koptische kerk aan het Mosplein in Amsterdam staan de woorden: Dit is de poort des hemels.
In 1992 heeft de Koptische patriarch uit Caïro deze kerk ingewijd. Tot 1985 deed zij dienst als gereformeerde Maranathakerk.
Met andere oosterse orthodoxe kerken kon de Koptische kerk de uitspraak van Chalcedon niet aanvaarden.
Dit concilie sprak zich op voorzichtige, tastende wijze uit over de verhouding van de goddelijke en menselijke aard in de éne persoon van Jezus Christus. De Koptische kerk bleef vasthouden aan de ene godmenselijke natuur van Christus.
Het visuele krijgt veel aandacht
De binnenkomende bezoekers knielen of buigen voorover voor de iconostase, een wand vol iconen.
In de Oosters-orthodoxe kerken wordt het visuele beklemtoond.
Dit is veroorzaakt door de invloed van het Griekse denken, in het bijzonder van Plato. Men noemde de Grieken het volk van het oog. Zij vroegen zich af hoe het goddelijke zichtbaar gemaakt zou kunnen worden. De Joden zijn meer auditief ingesteld.
Het goddelijke moet bij hen allereerst gehóórd worden. Het waren dan ook enkele Griéken die aan Filippus vroegen: ” Wij zouden Jezus wel eens willen zien” (Joh. 12 : 20).
In het Oosten kwam men allereerst in de kerk om het Evangelie te zien.
Iconostasis
Dit was afgebeeld op de beeldenwand, de zogeheten iconostasis. Die afbeeldingen worden iconen genoemd. Iconen zijn veel meer dan illustraties van het heil; zij zijn doorgeefluiken daarvan. Zij zijn verschijningen van de hemelse werkelijkheid.
Een prentenboek van het heil. Het Thaborlicht moet in iedere icoon leven en door het oog heen het hart bereiken. Iconen zijn verschijningsvormen van de hemelse werkelijkheid.
Wat is een icoon?
Een icoon is de voorstelling van een heilige in geschilderde vorm. Heiligen zijn mensen die vergoddelijkt zijn, deel gekregen hebben aan het goddelijke.
In de Oosters-Orthodoxe kerk wordt ook een beroep gedaan op de zintuigen, Het markante van de icoon is, dat het perspectivisch vluchtpunt zich vóór het beeld bevindt. Het gaat om de toeschouwer zelf.
Thaborlicht
Wie met de kerk de liturgie viert, staat met de Heer op de berg Thabor en wij zien zijn aangezicht. Dit Thaborlicht moet in iedere icoon leven. En door het oog heen het hart bereiken. Deze behoefte om het heil met eigen ogen te aanschouwen is heel groot.
Het altaar
(zie ook bij Bijbelse Plaatsen onder Altaar)
De altaarruimte wordt door de iconostase afgeschermd voor de blikken van de gewone gelovigen. Deze altaarruimte, het “allerheiligste” mag uitsluitend door de priesters worden betreden.
Toch mag je de iconenwand geen afscheidingswand noemen, want de “goddelijke liturgie”vieren priesters en leken rondom het altaar.
Alles draait in deze kerken om liturgie en mystiek.
Hun liturgie wil alle zintuigen aanspreken. De woestijnvaders zijn hier nog springlevend en leven voort in de iconen.
Velen hebben bij de doop een nieuwe naam gekregen, de naam van een heilige. De naamdag van die heilige vieren ze als hun eigen verjaardag. De oosterse mens is een gevoelstype.
Wij westerlingen willen meer redeneren.
In de oosters-orthodoxe kerken neemt het altaar en het sacrament een grote plaats in het godsdienstige leven. Trouwens ook in de rooms-katholieke kerk.
Woordverkondiging
De Protestantse kerken leggen daarentegen de nadruk op de Woordverkondiging. Zij vinden meer aansluiting bij de diensten in de synagoge, dan bij die in de tempel zoals in de R.K.diensten.
Bij de Protestantse kerkdiensten staat daarom niet het altaar, maar de preekstoel in het middelpunt.